Leczenie spastyczności mięśni po urazach i udarach mózgu

Co to jest spastyczność i do czego prowadzi?

Toksyna botulinowa (Botox) stosowana jest u pacjentów ze wzmożonym napięciem mięśni kończyn, czyli z tzw. spastycznością. Spastyczność mięśni może być wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego na skutek przebytego udaru mózgu, albo urazu mózgu. W wyniku wzmożonego napięcia mięśniowego dochodzi do przymusowego ustawienia „spastycznej kończyny” np. przymusowego zgięcia kończyny górnej w stawie łokciowym i/lub zgięcia palców i nadgarstka, albo też skręcenia stopy i zgięcia palców stopy. Doprowadza to do znacznego ograniczenia czynności kończyny, problemów z ubieraniem się, myciem , jedzeniem. Przykurcze mogą utrwalać się i z biegiem czasu spowodować całkowity brak możliwości ruchu w jednym lub wielu stawach.

Kiedy powinna być stosowana toksyna botulinowa u pacjenta ze spastycznością?

Głównym kryterium zastosowania toksyny botulinowej u pacjentów po udarze mózgu bądź urazie mózgu jest ogniskowa spastyczność (przykurcze), jeżeli oczekuje się, że zmniejszenie napięcia mięśni wywoła poprawę czynności (np. sprawniejszy chód) lub poprawę objawów podmiotowych (np. zmniejszenie bólu), albo też ułatwi opiekę nad pacjentem.

Ważne jest również to, aby po zastosowaniu toksyny botulinowej mogła odbywać się rehabilitacja ruchowa przeprowadzana przez rehabilitanta mającego doświadczenie w rehabilitacji pacjentów po udarze, zwykle pod okiem lekarza specjalisty.

Przyjmuje się, że po upływie 2 lat od udaru mózgu poprawa po zastosowaniu toksyny botulinowej u pacjenta ze spastycznością może być znikoma lub nie będzie żadnej poprawy. Możemy także nie oczekiwać istotnej poprawy u pacjentów z nieznacznie nasiloną spastycznością (<3 w Zmodyfikowanej Skali Ashwortha). Należy także pamiętać, że wzmożone napięcie mięśniowe w niedowładnej kończynie może mieć „pozytywne” znaczenie, np. pacjent podczas chodzenia może mieć sztywną kończynę w stawie kolanowym lub skokowym, co będzie korzystne, natomiast po zastosowaniu toksyny botulinowej i obniżeniu napięcia mięśni kończyny dolnej, noga chorego może bezwiednie uginać się w kolanie lub stopa może być niestabilna, co może powodować upadki.

Jak odbywa się zabieg podania toksyny botulinowej do spastycznego mięśnia?

Podczas zabiegu lekarz wstrzykuje odpowiednie dawki leku do mięśni spastycznych. Aby ustalić które mięśnie będą „ostrzyknięte” oraz jakie dawki leku należy podać lekarz musi dokładnie ocenić pacjenta, zapisując po kolei nazwy mięśni i ilość leku. Ilość leku podaje się w jednostkach (1 fiolka Botoxu to 100 jednostek, które zwykle nie wystarczają dla jednej spastycznej kończyny).

Podczas zabiegu podania toksyny botulinowej nie stosuje się znieczulenia skóry, podanie leku do 1 mięśnia to 1-3 wkłuć. Stosowane igły są na ogół cieńsze niż igły do pobierania krwi. Aby lepiej zlokalizować mięsień do którego ma być podana toksyna botulinowa lekarz może posługiwać się aparatem USG bądź EMG. Po zabiegu może wystąpić zasinienie w okolicy wstrzyknięcia, a także może utrzymywać się ból.

Ewentualne objawy uboczne i działania niepożądane są zwykle słabo nasilone, można o nich przeczytać w ulotce leku, którą mam w zwyczaju przekazywać pacjentowi lub jego rodzinie podczas pierwszej sesji podania leku.